Alevitisme

Het 'Alevitisme' (niet te verwarren met de Alawieten uit Syrië) is een Islamitische minderheidsgroepering in Turkije. Waar in landen als Iran en Irak de bevolking wordt verdeeld in Sunni en Shia moslims, bestaat Turkije voornamelijk uit Sunni en Alevi moslims. Alevieten worden daarom ook wel eens beschreven als de ‘Turkse versie’ van de Sjieeten of als kizilbasj. Alevieten zelf claimen ook dat zij van de Sjieeten komen, maar dan zonder extreme politieke en soennitische invloeden. Net als de Sjieeten zijn de Alevieten van mening dat de directe opvolger van de Profeet Mohammed zijn neefje en schoonzoon Ali ibn Abu Talib ('ibn' betekent 'zoon van') moest zijn en net als de Sjieeten geloven de Alevieten in de twaalf imams. Zowel de Sjieeten als de Alevieten worden beschreven als volgers van de Ahl al-Bayt (Ehlibeyt, bestaande uit de Profeet Mohammed, Fatima, Ali, Hassan en Hussein).

Het grootste verschil tussen de Soennieten en Alevieten is dat de Soennieten erin geloven dat de moslimgemeenschap na de dood van de Profeet zelf mag bepalen wie hun nieuwe religieuze leider wordt, terwijl volgens de Alevieten en Sjieeten dit alleen door God bepaald kan en mag worden. Qua beleving lijkt het Alevitisme als twee druppels water op het Soefisme (denk aan de orde van Mevlana). Zij geloven erin dat zij de Islam in meest zuivere vorm zijn omdat zij zich als enige aan de ‘mystieke’ interpretatie van de Koran houden als beschreven door de twaalf imams (denk aan semah, de vier deuren en veertig treden, het derwisj zijn, enz.).

De aanhangers het Alevitisme worden in Nederland Alevieten of Alevi’s genoemd.

Het Alevitisme komt vooral voor in grote delen van Turkije (volgens wetenschappelijke schattingen zijn 15 tot 20 miljoen inwoners van het land Alevi). Zowel talrijke Turken alsook talrijke Koerden behoren tot de Alevitische geloofsgemeenschap binnen de sjiitische islam. Vanouds is het alevitisme binnen Turkije vooral sterk vertegenwoordigd in het midden en oosten van Anatolië alsook door migratie in enkele stedelijke centra zoals Istanboel, en zeer zwak tot niet vertegenwoordigd in de Egeïsche Zee-regio. Alevieten vormen echter een minderheid binnen de totale bevolking van Turkije, slechts in enkele districten vormen zij een meerderheid. Soennitische moslims vormen de grootste religieuze groepering in Turkije. Uitsluitend in de provincie Tunceli (of Dersim) vormen Alevieten een meerderheid van de bevolking. Sommige wetenschappers en geleerden claimen dat de éérste moslims in Turkije ook Alevi waren, zij waren afkomstig van de Turkmenen.

Alevitische geleerden zijn echter van mening dat het fout is om etniciteit te betrekken bij het geloof. “Elk mens die God, de Koran en het recht op kaliefschap binnen de [[Ahl al-Bayt]] erkent kan Alevi zijn. Een Alevi moslim maakt geen onderscheid tussen mensen van verschillende afkomst. In een Alevi gebedshuis is iedereen broeder en zuster van elkaar. Zaken als politiek en etniciteit dienen buiten het gebedshuis te worden gelaten.”  

== Etymologie en oorsprong ==

Het is niet geheel duidelijk waarop de herkomst van het woord 'Alevi' is terug te brengen. Volgens geleerden is het een benaming dat eeuwen geleden door de Turkse Soennieten aan de Turkse Sjieeten werd gegeven ("Jullie houden van Ali, jullie zijn Alevi!"). Tegenwoordig worden Sjieeten en Alevieten in Turkije echter wel apart aangeduid, vanwege hun verschillen in beleving en praktisering.

Alevieten zelf geven aan dat het woord Alevi een samenstelling is van de woorden ‘Ali’ en ‘Evi’, wat ‘Huis van Ali’ betekent. Deze term verwijst naar de moslims die na de dood van de Profeet Mohammed weigerden om Aboe Bakr (Turks: Ebu Bekir) te volgen en zich bonden aan het ‘Huis van Ali’.

Een andere verklaring is dat het woord Alevi de Turkse transliteratie van het Arabische ''Alawī'' (Arabisch: علوي) is. Het Turkse alfabet kent geen w, de v wordt uitgesproken als w. Het Arabische ''Alawī'' is weer een verbastering van de Arabische naam ''Ali'', hetgeen duidt op de Islamitische kalief Ali ibn Abu Talib.